Zeybek nedir; Anadolu’da batı bölgesinde görülen bir halk oyunudur. Kültürel bir miras olarak görülen zeybek kendi içerisinde farklı türlere ayrılabilir. Bireysel olarak ya da birkaç kişinin bir araya gelmesi şeklinde oynanabilir. Toplu bir şekilde oynanacağı zaman kişiler bir çember oluşturur. Zeybek, cesur ve halkı koruyan bir adamı temsil etmek için kullanılır.
Zeybek oynayan kişi omuz hizasında kollarını açar. Farklı yörelerde bu hareket kolları dirsekten biraz kırarak sergilenir. Ağır hareket edilir ve büyük adımlar atılır. Yere eğilip bir dizin yere değmesi oldukça bilinen bir harekettir. Bu şekilde oynanan zeybekler Manisa, Aydın, Denizli, İzmir ve Balıkesir’in bazı kesimlerinde görülür. Afyonkarahisar, Kütahya, Bursa ve Eskişehir bölgelerinde ise kaşık ile oynanan zeybek sergilenir. Ankara bölgesinde de yine kaşıklı zeybek oynanır. Antalya, Burdur, Isparta gibi bölgelerde Yörüklerin oynadığı zeybek ise Teke olarak adlandırılır. Daha kıvrak ezgiler barındırır.
Bağbozumu şenlikleri ile birlikte zeybek ortaya çıkmıştır. Üzüm ezme ve şarap içme gibi aktivitelerin yapıldığı şenliklerde danslar ile kutlamalar yapılırdı. Zeybek oyununda performansın ayaklarda olmasının temel sebeplerinden biri üzüm ezme olayının taklit edilmesidir. Performans sergilenirken dansçıların kullandıkları aksesuarlarda, üzüm taneleri ve yapraklarının işlemesini görmek mümkündür.
Zeybek Nedir, Türleri Nelerdir?
Zeybek öğrenmek yörelere göre farklılık gösterebilir. Zeybek türleri şu şekilde sıralanabilir;
- Ağır zeybek, Aydın bölgesinde oynanır,
- Kaşıklı zeybek,
- Kırık zeybek,
- Teke zeybeği,
- Toplu güvende, Balıkesir bölgesinde toplu bir şekilde oynanır,
- Harmandalı,
- Kerimoğlu zeybeği.
Birçok farklı türü bulunan zeybek Anadolu’da oldukça benimsenen ve kültürel olarak manevi değeri olan bir dans oyunudur. Cesareti, kahramanlığı temsil eden oldukça gösterişli bir oyundur. Zeybekler, Osmanlı devletine karşı direniş göstermek isteyen bir topluluk olarak ortaya çıkmışlardır. Toplumun adaletini sağlayıp, kötülüklerden korumak istemişlerdir. O zamanlardan günümüze kadar aktarılan bir mirastır. Her yörede farklı türküler ile sergilenir.
Zeybek Hareketleri Nasıldır?
Zeybek hareketleri genel olarak aynı temelden gelir. Yörelerde çalınan türkülere göre farklılık gösterebilirler. Ritim, koreografi ve hareketler her yöreye özel olarak oynanır. Her hareketin arkasında farklı bir hikaye vardır. Harmandalı, oldukça bilinen bir türüdür. Günümüzde oynanan Harmandalı geçmişte oynanandan farklıdır. Çoğunlukla tek kişi tarafından oynanır. Oldukça kolay öğrenilebilen bir dans türüdür. Eski ve yeni hali arasında sayma farklılıkları vardır. Esas duruşta sol ayak öndeyken sağ ayak yarım adım kadar arkasında durur ve yüksek sesle haykırılır.
Dans kursu sayesinde siz de Efe olabilirsiniz. Dans etmeye karşı olan merakınız ile günlük yaşantınızdan biraz uzaklaşarak bu görkemli oyunu öğrenebilirsiniz. Anadolu topraklarının mirası olan bu dans ile geçmişe olan bağlılık artacaktır. Zeybek öğrenirken oldukça keyifli vakit geçirmek mümkündür, müzikleri ve teknikleri sizi oldukça etkileyecektir.
Zeybek Müzikleri Nelerdir?
Zeybek türkülerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir;
- İzmir’in Kavakları,
- Harmandalı,
- İnce Mehmet,
- Bergama Konakları,
- Kamalı Zeybek,
- Bir Ataş Ver Cigaramı Yakayım,
- Gerizler Başı.
Zeybek müzikleri yöreden yöreye değişiklik gösterebilir. Zeybek türküleri genel olarak 9 zamanlıdır, ağır ve kıvrak olarak ikiye ayırmak mümkündür. 9/2 ve 9/4’ lük ritimde olanlar ağır zeybek olarak adlandırılır. 9/8 ve 9/16’lık ritim ise Yörüklerin oynadığı kıvrak zeybektir. Türküler, hayat hikayelerinden alınmış gerçek alıntılar içerir. Bazılarında ölüm ağıtları yakılırken bazılarında ise kahramanlıklar anlatılır. Zeybeklerin, cesur ve mert duruşları haksızlık karşısında boyun eğmemeleri herkes tarafından takdir edilmelerine sebep olmuştur.